Nederlanders zingen niet op straat
voor hun geliefde,
ze gaan gewoon een patatje eten.
Al die rare fratsen
zonder functie
zijn uit den boze.
Foto's: © Henk Puts
Uitbundige balkons
Vier muurschilderingen op vier bijna blinde flatmuren, 1994
Kunstenaar: Yland / Metz (Lilian van Opdorp en Jos Dijkstra)
Materiaal: Systeemlak op MDF-exterior; diverse afmetingen
Plaats: 4 bouwblokken tussen de Bedumerstraat en de Van Oldenbarneveldtlaan, Selwerderwijk Zuid
Het wemelt in Selwerderwijk van de balkons, achter en voor. Naast de trappenhuizen zie je er steeds drie links en drie rechts boven elkaar, met allemaal precies dezelfde strenge gele tralies. Het is leuk dat ze een kleurtje hebben gekregen. Ze doorbreken de saaiheid van de gebouwen, met steeds dezelfde grote ramen. Maar als ik Romeo was zou ik daar geen serenade willen brengen aan Julia. Niet alleen is het moeilijk het juiste balkon te vinden, maar je zou een pan doorgekookte spruitjes naar je hoofd kunnen krijgen van de buren. Nederlanders zingen niet op straat voor hun geliefde, ze gaan gewoon een patatje eten. Nee, voor romantiek moet je bijvoorbeeld naar Italië, nou ja, het verleden. Alle termen in de muziek zijn Italiaans, dat zegt genoeg Als een Italiaan Nederlands spreekt dan probeert hij onbewust de taal wat meer te laten klinken.
Vierkante gaten
De architecten die de bouwblokken begin jaren vijftig bedachten, legden lange balken naast elkaar op de maquettetafel. Ze schoven ze aan de straatkanten iets naar elkaar toe, zodat er wat meer ruimte voor tuinen was. Toen besloten was waar die balken op moesten houden sneden ze die gewoon door. Dat werden de kopse kanten, de bijna blinde muren, die je nu ziet aan de uiteinden. Ten noorden van de Asingastraat maakten ze de daken gewoon plat, aan de zuidkant kregen ze een ietwat schuin dak, zodat het lijkt alsof je voor een echt huis staat als je die einden ziet, een huis zoals een kind tekent. Er zit alleen geen deur in. Om die muren niet helemaal blind te maken gaven de architecten de hoekwoningen een extra raam, zodat de bewoners daar meer licht hebben. Na de renovatie zijn het in een aantal blokken vierkante gaten geworden, die de blindheid van de muren alleen maar accentueren. Want blind zijn ze. Ze bestaan uit baksteen, maar ze zijn te netjes gemetseld. Ik bedoel, het zijn dooie muren, vergeleken met bijvoorbeeld stokoude stadsmuren, die bruisen van het leven.
Potplanten en wasgoed
Sober, dat is een net woord voor die flats en die blinde muren. In de jaren negentig vonden ook de gemeente en woningbouwvereniging De Huismeesters dat daar wat aan gedaan moest worden. Lilian van Opdorp en Jos Dijkstra namen, als kunstenaarsduo Yland / Metz, de uitdaging aan. Ze keken hoe echt romantische Italiaanse balkons eruitzien. Ze maakten een reeks schetsen, met hekjes, luiken, potplanten en wasgoed. Ze speelden met hun tekeningen en versimpelden de vormen, totdat ze een reeks ontwerpen hadden met bonte kleuren, die rond de ramen op die zijmuren zouden passen. Daarnaast maakten ze complete schilderijen van balkons. Hun plan werd geaccepteerd. Sinds 1994 hangen, naast de omlijste ramen die de lucht weerspiegelen, levensgrote schilderijen van mediterrane balkons met geschilderde spiegelende ramen.
Tierlantijnen
Het zijn natuurlijk illusies. De sobere bakstenen muren, met alle bewoners erachter, lijken nog te protesteren tegen die frivoliteiten. Toen de schilderingen werden bevestigd schijnt een bewoner boos geroepen te hebben: “Ik wil die poppenkast niet aan mijn raam!” Misschien denken Nederlanders bij deze balkons hier eerder aan Jan Klaassen en Katrijn dan aan Romeo en Julia. Dat komt wellicht door de bonte kleuren en de tierlantijnen. En tierlantijnen, dat mag helemaal niet in de Nederlandse architectuur. Al die rare fratsen zonder functie zijn uit den boze. In de oude Hoogte zie je nog iets van versiering aan de gebouwen, gemetselde randen rond ramen en langs dakgoten. Dat maakt die huizen zo bijzonder. De nieuwbouw die daar is neergezet, waar de oude huizen teveel waren verzakt, ziet eruit als een verzameling kartonnen dozen. Nederland wordt zo steeds nuchterder.
Illusie
Twee jaar eerder had het duo Yland / Metz ook een illusie geschapen, maar op een heel andere plek: boven een tandartsstoel. Als je daar ligt en omhoogkijkt tijdens het boren zie je door de openingen van een toren met zuilen een blauwe lucht met witte wolken, waarop je je kunt laten wegdrijven, als de behandeling het toelaat. Een andere illusie was de schildering in de vijver van het Noorderplantsoen, rond de fontein. Tijdens het Noorderzonfestival 1994 dreef dat schilderij in het water en weerspiegelde de lucht, omzoomd door bladeren.
Dag en nacht gratis
De balkons in de Selwerderwijk waren gemaakt om vijf jaar te hangen. Inmiddels zijn vijftien jaar voorbij. Het is moeilijk om je de kale muren van weleer voor te stellen. Het moet een hele eer zijn om achter die ramen te wonen, maar de bewoners die ik ernaar vroeg lagen er niet van wakker. Binnen zie je er niets van. Wel viel ze op dat er regelmatig mensen komen kijken. Wie dat wil, moet eigenlijk beginnen bij de lage gevel met puntdak aan de Bedumerstraat. Daar zijn alleen twee ramen omlijst, het bovenste helemaal, met tierlantijnen en wasgoed. De volgende gevel, aan de Johan de Witstraat, heeft drie omlijste ramen. Daarna komen twee gewoon kale gevels. De vijfde gevel, aan de Adriaan Pauwstraat, heeft drie heel verschillende decoraties rond de ramen, en rechts daarvan een complete geschilderd balkon. Daarna komt een nog uitbundiger muur met twee geschilderde balkons naast de drie gedecoreerde ramen. Alles dag en nacht gratis te bezichtigen!
Met dank aan de kunstenaars, de bewoners en aan Mari Mare.
Henk Puts
Uit: De Korrespondent, 2009 nr.3, als zesde aflevering van een serie over kunstwerken in de Korrewegwijk, Groningen.
