Hans Mes Mefisto




Bataviastraat,
daar wemelt het van de junks






Het warme leven,
soms kil besloten
in morbide vormen






Schoon, Veilig en Betrouwbaar





Mefisto,
de man die zijn ziel
aan de duivel verkocht
voor zijn eigen
gewin en carrière




Mefisto


Man in ligstoel, 1984
Kunstenaar: Hans Mes
Plaats: in het midden van de Bataviastraat
Techniek: Brons, ongeveer 85 cm hoog, 185 cm lang



Er ligt een graatmagere vent in de Bataviastraat. Hij ligt er al jaren, achterovergezakt in zijn klapzetel. Onder zijn kleren zit nauwelijks meer dan een skelet. Hij heeft een duivels hoofd met dierlijke puntoren en een sik, als een angstaanjagende graaf uit een oude film. Zijn rechterhand houdt een geldstuk vast. Hij zou Mefisto kunnen heten, de man die zijn ziel aan de duivel verkocht voor zijn eigen gewin en carrière.
Dat lijkt op wat de maker, Hans Mes, in zijn hoofd had toen hij het beeld maakte voor de Bataviastraat. Hij dacht destijds, in 1984, voordat de omgeving werd aangepakt: "Bataviastraat, daar wemelt het van de junks, die plegen roofbouw op hun eigen lichaam!" en: "Batavia, daar lagen kolonialen in ligstoelen te parasiteren op de lokale rijkdommen." Deze vent, laat ik hem maar Mefisto noemen, is beide.


Stiletto

Aan de Eeldersingel, bij de sluis, staat een soortgenoot. Deze mensvogel, Dreckschnabel oftewel Vuilbek, staat midden op straat en lijkt te krijsen tegen argeloze fietsers, die uit de stad komen. Hij heeft nog puntiger oren dan Mefisto. Samen zouden ze in het theater een fantastisch koppel kunnen vormen, en voortdurend knipogen naar de naam van het kunstbedrijf van Hans Mes, "Giovanni Stiletto Art Productions".


Morbide

De kunstenaar heb ik nooit ontmoet, ook al bezochten we vijf jaar lang tegelijk de kunstacademie in Groningen. Hij was me een jaar voor en ik was toen niet erg sociabel. Het atelier dat hij als student had aan de Winschoterkade heeft hij nog steeds. Het stond vermeld in de eindexamencatalogus van 1979. Op zijn pagina vond ik twee foto's: een soort zaadje op poten en de hand van een skelet. "Het warme leven, soms kil besloten in morbide vormen" stond ernaast. Dat lijkt ook voor Mefisto en Dreckschnabel op te gaan.


China

Ik was benieuwd wat Hans Mes erover te vertellen had, maar op mijn vraag per e-mail verwees hij mij droogjes naar zijn website. "Bezoek: Slechts op door ons bevestigde afspraak" stond er. Hij zal wel druk bezet zijn, dacht ik, en ja hoor, hij heeft de ene na de andere opdracht, niet alleen in de stad Groningen, waar meer dan zeven van zijn beelden staan, maar ook in Turkije en in China. Het werken in China bleek voor hem zelfs zo lucratief, dat zijn website inmiddels drietalig is: Engels, Nederlands en Chinees.


Eén doel

Op de internetpagina's vond ik diverse monumentale sculpturen voor bedrijven in China. Naast de foto's legt Hans Mes uit hoe hij de bedrijfsfilosofie verbeeldt. Zo staan bij een bedrijf in Nanjing zeven figuren, met benen als extreem lange stokken, in een innige omarming. Ze verbeelden de zeven departementen van het bedrijf. Mes vergelijkt het met het opwarmen van een voetbalteam voor de wedstrijd. Op vier figuren is een woord uitgesneden: "Clean", "Safe", en "Reliable" oftewel "Schoon, Veilig en Betrouwbaar", plus de naam van het bedrijf, DNCC. "Eén team, één doel" heet het. Dat klinkt natuurlijk mooi, maar ik kreeg er wel een wee gevoel bij. Was het ene doel in China niet jarenlang de partij? En is het nu echt iets anders dan winst voor de baas? Komen die duizenden brave arbeiders, die daar continue werken, voor het grote doel naar hun werk, of voor hun dagelijks brood? De gemiddelde arbeider doet toch niets anders dan zichzelf verkopen, zijn lichaam, of misschien zelfs zijn ziel? Of ben ik soms verstrikt in ouderwetse ideologieën?


Thor

In Nederland maakte Hans Mes onder andere kunst in, op of bij openbare gebouwen. Een aardig voorbeeld is de vier meter hoge WiFiThor op de popacademie in Leeuwarden: een stalen dondergod met bliksem en geitenwagen, De bliksem bevat een LED-scherm en een wifi-antenne. "Dit opent een portal voor de wijde omtrek van de Academie voor Popcultuur en biedt daarmee het publiek een vonk van inspiratie". Het werk van Hans Mes zit vol met dat soort verwijzingen.


Gigantische knipoog

Bij de Philipsfabriek in Drachten, waar ze vooral scheerapparaten maken, staat sinds een jaar een gigantische wolk van staal, "A Roundabout Us". De wolk bevat een oog, drie scheerkoppen en een portret van Alexandre Horowitz, de uitvinder van de draaiende scheerkop. Langzaam veranderen de onderdelen van kleur. Ik heb het niet in het echt gezien, maar op de foto lijkt het een te gek beeld. Overigens moest Hans Mes letterlijk bochten wringen om het hemeltergende managamentjargon van Philips te pareren. "De inspirerende innovatie van zes decennia succes", "Anticiperen en het verschil maken is oog hebben voor verandering" staat er onder andere naast de foto op de website. Ik ga er maar van uit dat Hans Mes het oog heeft aangebracht als knipoog naar de arbeiders, die zulke on-zinnen dagelijks over zich heen krijgen.


Muts

Maar pas op, Hans, luister naar iemand die negen dagen ouder is! Verkoop je ziel niet! Je zat er dicht tegen aan, vooral daar in China. Stop een knipoog in elk werk. Denk aan de man in de ligstoel, die roofbouw pleegt op zijn eigen lichaam, dat beeld, dat je zelf gemaakt hebt, dat in Groningen staat, in de Bataviastraat. Kijk naar je eigen Mefisto, de man die zijn ziel aan de duivel verkocht voor zijn eigen gewin en carrière. Kom nog eens naar Groningen, neem een borstel mee, veeg zelf de sneeuw van hem af en zet hem dan een warme muts op zijn puntoren!


Henk Puts


Meer over Hans Mes op zijn website hansmes.com


Deze tekst verscheen in Korrespondent 2012 nummer 1, als veertiende aflevering van een serie over kunstwerken in de Korrewegwijk